Czy warto pisać nową „Konstytutę prostytutę”?

Zanim padnie odpowiedź na tytułowe pytanie to warto wcześniej zastanowić się w jakich sytuacjach dochodziło wcześniej do uchwalania, bądź nowelizowania Konstytucji państwa polskiego. Z oczywistych względów pomijam sztandarową Konstytucję z 3 maja, ponieważ nie zdołano wprowadzić jej w życie. A więc zapraszam do zapoznania się z historią powstawania polskich konstytucji (oczywiście ten tekst, zaznaczony kursywą i zielonym kolorem, można pominąć).

Mikrokonstytucja Republiki Polskiej z 1918 r. Dekret Rady Regencyjnej z 14 listopada 1918 r. ustanawia Józefa Piłsudskiego Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich. Piłsudski dekretem z tego samego dnia zapowiada wydanie i wydaje Dekret z 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej stanowi, że władzę suwerenną i ustawodawczą sprawuje Tymczasowy Naczelnik Państwa (Józef Piłsudski), a władzę wykonawczą Rząd Republiki Polskiej, złożony z Prezydenta Ministrów i ministrów.

Mała Konstytucja z 1919 ogłasza demokratyczną ordynację wyborczą, wprowadzającą w Polsce system rządów komitetowych.

Konstytucja marcowa z 17 marca 1921 wprowadza ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Władzę zwierzchnią – opartą trójpodziale władzy – przyznaje narodowi, t.j. obywatelom RP.

Nowela sierpniowa z 1926 pojawia się po przewrocie majowym, dając prezydentowi władzę rozwiązania parlamentu (Sejmu i Senatu), oraz prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

Konstytucja kwietniowa z 1935 stała się przestrogą przed pisaniem konstytucji pod prezydenta. Ustawa zasadnicza przenosi punkt ciężkości władzy państwowej z Sejmu na prezydenta, którego władzę wzmocniono poprzez przekazanie mu zwierzchnictwa zarówno nad rządem, Sejmem, jak i siłami zbrojnymi. Wzmocniła również rolę rządu, znacznie uniezależniając go od Sejmu.

Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 została powołana jako tymczasowa Mała Konstytucja, odwołująca się do artykułów konstytucji marcowej. Wprowadza trójpodział władzy, wyodrębnia ustawodawstwo, kontrolę nad działalnością Rady Ministrów oraz ustala zasadnicze kierunki polityki państwa.

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powstawała w latach 1949 -1951 w warunkach niejawnej działalności partyjnych komisji konstytucyjnych. W dużym uogólnieniu poufny projekt Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 8 października 1950 wprowadza instytucję Rady Państwa, zrywa z dotychczasowym trójpodziałem władzy, wprowadzając wzorowaną na konstytucji radzieckiej zasadę jednolitości władzy państwowej.

Nowela kwietniowa 1989. W wyniku obrad Okrągłego Stołu Sejm w dniu 7 kwietnia 1989 ustawa zmienia ordynacje wyborcze do Sejmu oraz do przywróconego Senatu. Wprowadza urząd Prezydenta (likwidując dotychczasową Radę Państwa) oraz Krajową Radę Sądownictwa.

Nowela grudniowa (Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej) jest typową ustawą „kosmetyczną”: zmienia nazwę państwa na Rzeczpospolitą Polską, usuwa artykuły dotyczące kierowniczej roli partii oraz przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Wprowadza nowe zasady ustrojowe – zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada tzw. sprawiedliwości społecznej, pluralizm polityczny, swoboda działalności gospodarczej oraz ochrona własności. Nowelizacja przyniosła też zmiany o charakterze symbolicznym, czego wyrazem było przywrócenie korony orłu białemu w Godle Polski.

Mała Konstytucja z 17 października 1992 uchyla przepisy Konstytucji PRL z 1952 dotyczące ustroju socjalistycznego i wprowadzone nowe, stanowiące podstawę ustroju politycznego i gospodarki rynkowej.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 powstaje w wyniku wieloletnich konsultacji rozpoczętych po wyborach parlamentarnych z 19 września 1993. Konsultacje są prowadzone ze wszystkimi opcjami politycznymi oraz organizacjami samorządowymi.

Jak widać konstytucje (względnie nowelizacje, lub dekrety) pisano w szczególnych dla Polski sytuacjach, gdy zmieniał się system, ustrój, lub pojawiały się inne bardzo ważne okoliczności. Wyjątkiem, i zarazem przestrogą, może być konstytucja kwietniowa z 1935 r. – pisana wyłącznie pod chorego i już wycofującego się z polityki Naczelnika Piłsudskiego – bowiem zastosowana podczas najazdu Niemiec przyspieszyła tylko totalną zagładę Polski. Jakie zatem okoliczności powodują, że za pisanie nowej Konstytucji zabiera się ten, który zamiast strzec – łamał ją wielokrotnie?

Odpowiedź jest prosta. Nikt, łącznie z autorem pomysłu, nie wie po co i co zmieniać w nowej konstytucji, aby jakieś tam niepewne cele osiągnąć. Nie o to zresztą chodzi, co przyznaje sam autor, ogłaszając, że zapyta suwerena o sens pisania nowej konstytucji. Wiadomo zresztą, że można w konstytucji dokładnie opisywać procedury i kryteria szczegółowo określające, kto może np. zostać sędzią, ale w przypadku złych intencji zawsze się znajdzie ktoś, kto stwierdzi, że np. toga sędziego została uszyta niezgodnie z regulaminem, bo miała rękawy krótsze, albo dłuższe o 2 centymetry (Tak! Jest taki regulamin! 😀 ), a więc sędzia nie jest sędzią tylko uczestnikiem spotkania przy kawie. No to skoro nie chodzi o regulacje prawne to o co chodzi?

Można podejrzewać, że szwankująca i psująca się co chwilę współpraca na linii PIS-PAD skłania tego ostatniego do aktywniejszego „wejścia do gry”. Projektem konstytucji, PAD nie może zagwarantować sobie lepszego startu i finiszu w kolejnych wyborach prezydenta, ani nawet poprawić obecnej pozycji, ale może doskonale szantażować PiS uruchomieniem referendum. Koszty referendum są bowiem wysokie, wyniki wielce wątpliwe, nawet gdyby były po myśli PiS, ale dla PADa może to jednak być doskonały test jego popularności i podstawa szerokiej kampanii. Jeżeli do tego dodać, że termin planowanego referendum wyraźnie koliduje z terminem wyborów samorządowych, to można dość łatwo odczytać zamiary PADa.

Niezależnie od losów referendum warto przy okazji postawić kilka kluczowych pytań:

1/ Czy zaistniały jakiekolwiek nowe okoliczności dla których władzę wykonawczą, dotychczas celowo podzieloną pomiędzy prezydenta i premiera trzeba scalić w jednym ręku? Należy pamiętać, że władza wykonawcza została rozdzielona w 1990 r. ponieważ słusznie założono, że będą się nasilały walki nie tylko partyjne.
Nietrudno zauważyć, że tylko w pierwszym sejmie III RP do rządu T. Mazowieckiego weszli przedstawiciele opozycyjnych wobec siebie skrajnych ugrupowań, t.j. PZPR i NSZZ „Solidarność”. Taka sytuacja powtórzyła się jeszcze tylko w rządzie J. Oleksego, gdzie ministrami byli W. Bartoszewski i A. Milczanowski, kojarzeni odpowiednio z UW (później PO) oraz NSZZ „Solidarność.

2/ Czy zaistniały warunki do przekazania władzy wykonawczej jednej osobie (obojętne premierowi, czy prezydentowi), którą będą szanowały wszystkie opcje polityczne?, oraz

3/ Czy w chwili obecnej t.zw. „racja stanu” (np. wyjście z UE, wstąpienie do jednego z członków BRIC, przyjęcie neutralności, lub przyjęcie waluty Euro) jest w równym stopniu ważna dla wszystkich czynnych politycznie obywateli oraz sejmowych ugrupowań politycznych.

Gdyby założyć, że na powyższe pytania padną – co jest bardzo prawdopodobne – negatywne odpowiedzi, to można poradzić przyszłym autorom „nowej konstytucji”, aby projektami podtarli swoje zady, a potem wsadzili je w buty.