„Od rzemyczka do koniczka”, czyli jak budowały się wielkie kariery w Rzeczypospolitej

To znane, wymienione w tytule ludowe przysłowie zasadniczo definiuje osobę, która zaczyna od drobnych wykroczeń, i nie niepokojona przez otoczenie jak i obowiązujące prawo dopuszcza się coraz bardziej poważnych przestępstw. A, że „Polak potrafi” … znana jest też późniejsza bardziej rozwinięta, zmodyfikowana przez lud polski wersja: „Od łyczka do rzemyczka, od rzemyczka do koniczka, od koniczka na szubienicę”. Takie zachowanie nie jest zresztą niczym wyjątkowym, bo w świecie zwierząt walczących o pozycję w stadzie, a więc i w naszym ludzkim świecie, jest to typowe badanie środowiska i przewidywanie możliwych reakcji, także opisane innym powiedzeniem „daj kurze grzędę…”.

 

Nie chodzi jednak o definicję, czy nawet o psychoanalizę „bohaterów” tych powiedzeń ludowych, ale o psychosocjologiczne podstawy towarzyszące temu zjawisku. Przysłowie dość trafnie ukazuje drogę „kariery zawodowej” przestępcy, który nie niepokojony przez wymiar sprawiedliwości – gdy jeszcze popełnił drobne wykroczenie jakim było przywłaszczenie sobie niewielkiej wartości łyczka /rzemienia – dociera aż na sam szczyt, jakim jest … szubienica. Jeszcze do niedawna, gdy nie istniały takie instytucje społeczne jak bardziej lub mniej rozbudowane pracownie psychoanaliz społecznych nie zajmowano się motywacją jaka skłaniała przestępcę do popełniania kolejnych zabronionych czynów. Dzisiaj jest to już uwzględniane, i tutaj mała dygresja.

 

Otóż orzecznictwo sądowe opierając się nie tylko na prawdzie materialnej, i próbując dotrzeć do okoliczności towarzyszących podjęciu czynu zabronionego, stara się wydać wyrok obiektywny, uwzględniający m.in. kolejne przysłowie: „Okazja czyni złodzieja”. Oznacza to, że ten sam czyn może być zupełnie inaczej postrzegany i oceniany, w zależności od różnych okoliczności. O tym, że o wysokości odszkodowania, jakie dostaniemy, gdy ktoś okradnie nasze mieszkanie, decyduje sposób zabezpieczenia, nie trzeba nikogo przekonywać, kto miał nieprzyjemność występowania o odszkodowanie. Reguły są bowiem proste, zamknięto drzwi na wszystkie zamki – OK, nie zamknięto – jest problem.

 

Podobnie jest np. z włamaniami. Załóżmy, że przestępca pokonał sprytem i siłą wszystkie zabezpieczenia wyłamując zamki, lub je rozwiercając, i skradł z pomieszczenia komputer. W tym wypadku zamiar, i wina jest jednoznaczna, a wyrok wysoki. Gdyby jednak ten sam komputer skradł ten sam przestępca, który przypadkowo zobaczył, że drzwi nie są zamknięte to wyrok będzie minimalny. A więc mamy ten sam czyn, tego samego przestępcę, i dwa różne wyroki, co niekoniecznie musi oznaczać, że sędziowie i sądy są dalekie od niezawisłości i niezależności oraz posiadają wyłączność na obiektywne orzecznictwo.

 

To zjawisko jednak wykorzystują zarówno ofiary, jak i przestępcy. Przestępcy już dawno zorientowali się, że (uwaga to podręcznik dla złodzieja!) warto zabronione czynności rozłożyć na kilka etapów. Już w latach 90′ ub.w. dobrym sposobem było np. rozbicie szyby wystawowej w jakimś sklepie i spokojne odejście z tego miejsca. Wtedy, zgodnie z planem, pojawiali się inni i korzystając z pokonanego zabezpieczenia zabierali z wystawy wartościowe przedmioty. Udowodnienie współdziałania bywało dość trudne (nie było wtedy monitoringów), więc z reguły poprzestawano na karach grzywny.

 

Wracamy teraz do „naszych wybrańców narodu”. Jak wiadomo Polak potrafi, więc na „porządku dziennym” takie zjawiska jak okradanie budżetu poprzez oszukiwanie na delegacjach służbowych (słynne „kilometrówki”), dietach parlamentarnych, podpisywanie listy, a następnie nieuczestniczenie w zajęciach, czy wykonywanie innych czynności niż te, za które pobiera się honoraria, nie były, nie są, i zapewne nadal nie będą w pełni naganne, bo w większości raczej dowodzą głównie sprytu i pomysłowości.

 

Niestety partie polityczne nadal starają się nie dostrzegać tego problemu i jeżeli już reagują to wyłącznie wtedy, gdy czyn danego posła jest już szeroko nagłośniony w mediach i potwierdzony raportami odpowiednich służb, a ostatnio jeszcze oceniony przez sąd. Stąd nadal mamy czynnych wybrańców narodu na których by nawet pies nie zaszczekał odbytem. Wysokie stanowiska partyjne dzierżą więc pijacy, awanturnicy, ludzie bez kultury osobistej, kłamcy, i oszuści. Niektórzy powracają na scenę polityczną po symbolicznym pobycie w czyśćcu, inni udają, że „Polacy nic się nie stało”.

 

Co do posła można jeszcze mieć wątpliwości, czy np. jego zachowanie było sprowokowane, lub rozgrzeszać się tym, że przecież posłowie pochodzą z luda, nawet tego „ciemnego luda”, to jednak w stosunku do osób wybieranych później na wyższe funkcje, takich obiekcji już nie powinno być. Posłom podnoszącym swoje łapki za wyborem np. marszałka sejmu (drugiej osoby w państwie) powinna się zapalić w pustych łbach czerwona latarnia, gdy marszałek sejmu lekceważąco wypowiada się o orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego. Ale się nie zapala.

 

Jeszcze bardziej przerażającym jest, gdy głowa państwa zamiast stać na straży prawa i konstytucji, robi zupełnie coś odwrotnego „idąc na rympał”. O ile w przypadku posłów, czy nawet ministrów konsumujących sałatki w sejmie, albo polędwiczki „U Sowy” można powiedzieć: „To nie moje małpy, nie mój cyrk”, bo nie my ich wybieraliśmy, to w przypadku marszałków, prezydentów, itp. osób pochodzących z kwalifikowanego (weryfikowanego dalszymi etapami) wyboru te czyny już nie przystają. I, niestety, to są już „nasze małpy…”.

 

Trudno przecież zaakceptować sytuację, gdy np. osobie wręczającej najwyższe odznaczenia państwowe zarzuca się blokowanie etatów na rodzimej uczelni i podejmowanie pracy na innej wyłącznie dla osiągnięcia zysku, a rektor pytany o opinię w tej sprawie nagle ucieka na urlop. Jeszcze trudniej akceptować ignorowanie organów państwa, które władne są do kontroli prawnej. Czy w takim razie zmierzamy dawno utartym szlakiem: „Od rzemyczka do koniczka”? Niewątpliwie tak, wystarczy sobie przypomnieć losy Nikodema Dyzmy. A co w takim razie z ogólnie rozumianą prewencją?

 

Poczekajmy więc na to, co po 9 grudnia zrobi Trybunał Konstytucyjny już sygnalizujący łamanie konstytucji przez prezydenta państwa. Czy na ignorancję odpowie tym samym? Czy może, jak to bywa w teoretycznym państwie, gdzie h… d… i kamienie, uzna, że sprawy nie ma, bo nie było, i powie: „Jedźmy dalej, nikt nie woła” … ?
.